Tenkis Davası, davayı açan saklı pay sahibi mirasçının saklı payının ihlal edilen kısmının iadesi için açtığı dava türüdür.

Kişisel bir davadır, yani saklı payı ihlal edilen her mirasçı kendi adına bu davayı açabilir. İhtiyari veya zorunlu dava arkadaşlığı durumu söz konusu olabilir

Saklı paylarının ihlal edilip edilmediği, dava şartlarının oluşup oluşmadığı ve dava açılması için ofisimizin miras avukatı departmanından avukatlık hizmeti alabilirsiniz.

Nitelik olarak değiştirici yenlik doğuran bir davadır. Ancak yenilik doğuran davada söz konusu malın iadesi için ayrıca eda davası açılmasına gerek yoktur. Yargıtay bu konuda şöyle bir hüküm getirmiştir; Tenkis davası bünyesinde hem yenilik doğuran hükmünü hem de eda hükmünü barındırmaktadır.

Genel olarak miras paylaşımı ile ilgili bilgi edinmek için Miras Hukuku sayfasını öncelikle incelemenizi tavsiye ederiz.

Tenkis Davası Nedir?

Tenkis davası, saklı payı tecavüze uğrayan mirasçıların saklı paylarının iade edilmesi maksadıyla açtığı dava türüdür. Tenkis talebi ölenin miras sözleşmesi yahut vasiyetname ile yaptığı bağışlamalar için ileri sürülebileceği gibi kanunda sayılan durumlarda ölmeden önce yaptığı bazı bağışlamaların da iadesi istenebilir.

Tenkis davası yalnızca mirasbırakanın ölümü halinde açılabilen bir dava olup, mirasbırakanın sağ olması halinde bu dava açılamayacaktır.

Tenkis Davasının Hukuki Dayanağı

Tenkis davasına ilişkin hükümler Tenkis Davası başlığı altında Türk Medeni Kanununun 560-571. maddeleri arasında düzenlenmiştir.

Saklı Pay Nedir

Türk Medeni Kanununda bazı yasal mirasçıların yasal miras payının belli bir kısmını mirasbırakanın tasarrufundan koruyarak saklı pay ilan etmiştir. Bu paylar mirasçıların yasal miras payı esas alınarak kanunumuzda belirtilen oranlar üzerinden belirlenmektedir.

Saklı Pay Oranları

Saklı pay oranları Türk Medeni Kanunun 506. Maddesinde açıkça belirtilmiştir. Hükme göre saklı pay oranları ‘’Altsoy için yasal miras payının yarısı, Ana ve babadan her biri için yasal miras payının dörtte biri, sağ kalan eş için, altsoy veya ana ve baba zümresiyle birlikte mirasçı olması hâlinde yasal miras payının tamamı, diğer hâllerde yasal miras payının dörtte üçü ‘’olarak belirlenmiştir.

Bir örnek üzerinden gidelim. Mirasbırakanın 2 altsoyu ile birlikte eşinin yasal mirasçısı olduğunu düşünürsek altsoyların her birinin yasal miras payı 300.000,00TL olduğunu varsayarsak saklı payları bu miktarın yarısı olacağına göre 150.000,00TL’dir.

Altsoylarla birlikte yasal mirasçı olan eşin ise yasal miras payının 200 bin tl olduğunu düşünürsek saklı payı bu miktarın tamamı olacaktır.

Tenkis Davasının Tarafları

a-) Davacılar:

Tenkis davası yalnızca saklı paylı mirasçılar tarafından açılabilir. Saklı paylı mirasçılar Türk Medeni Kanunun 506. Maddesinde belirtildiği üzere şu kişilerdir;

1-) Mirasbırakanın Anne ve Babası

2-) Mirasbırakanın Altsoyu

3-) Mirasbırakanın Eşi

4-) Saklı paylı mirasçıların alacaklıları ve iflas masası Türk Medeni Kanunu, saklı paylı mirasçıların dışında; Saklı paylı mirasçıların alacaklılarının da, tenkis davası saklı paylı mirasçı tarafından açılmadığı taktirde bu davayı açma hakkına sahip olacağını düzenlemiştir. Saklı paylı mirasçıların iflas etmesi halinde alacaklılar değil iflas masası tenkis davası açma hakkına sahip olacaktır.

* ÖNEMLİ NOT-1: Türk Medeni Kanununun 505. Maddesinde yapılan değişiklikle mirasbırakanın kardeşi saklı paylı mirasçı olmaktan çıkarılmıştır.*

* ÖNEMLİ NOT-2:     Ön zümrede bir saklı paylı mirasçı varsa arka zümredekiler bu davayı açamazlar. Ayrıca bu davanın sadece saklı paylı mirasçılar tarafında açılması durumunun istisnası mevcuttur. Saklı paylı mirasçıların alacaklıları ve iflas masası bu davayı açabilir. Bunu için saklı paylı mirasçının davayı açmıyor olması, iflas etmiş olması veya aciz vesikasının bulunması gerekir.*

b-) Davalılar

Mirasbırakan tarafından tasarruf oranını aşarak tenkise tabi kazandırmalar yaptığı 3. kişiler yahut mirasçılar tenkis davasının davalılarıdır. Kazandırma yapılan kişi ölmüş ise ölen kimsenin mirasçıları davalı olacaktır.

Tenkis Nasıl Yapılır?

Tenkis davası açıldıktan sonra tenkisin nasıl yapılacağı kanunda belirtilmiştir.

Türk Medeni Kanununa göre tenkis saklı pay tamamlanıncaya kadar ilk önce ölüme bağlı tasarruflardan, bu yeterli olmaz ise sağlararası kazandırmalardan en yeni tarihli olandan en eski tarihli olana doğru yapılır.

Kanunda bazı kazandırmaların tenkisinin en son yapılacağı belirtilmiştir. Bunlar tüzel kişiler ile kamuya yararlı dernek ve vakıflara yapılan ölüme bağlı tasarruflar ve sağlararası kazandırmalardır.

Tenkis Davasında Süreler

Tenkis davasının açılma süreleri medeni kanunun 571. Maddesinde düzenlenmiştir. Bu hükme göre tenkis davası açma hakkı mirasçıların saklı paylarına tecavüz edildiğini öğrendikleri andan itibaren bir yıldır.

Vasiyetnameler hakkında açılacak davalar vasiyetnamenin açıldığı tarihten ve diğer tasarruflar hakkında mirasın açılmasından itibaren on yıl geçmesiyle düşecektir.

Zamanaşımı süreleri geçirilmiş olsa bile tenkis, def’i yoluyla her zaman ileri sürülebilecektir.

Ancak bir tasarrufun iptali diğerini ihya ediyorsa (canlandırıyorsa) süreler ancak bu iptal kararının kesinleştiği tarihte işlemeye başlayacaktır.

Bu süreler zamanaşımı değil, hak düşürücü sürelerdir.

Tenkis Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme

Medeni kanunun 576. Maddesine göre miras, malvarlığının tamamı için miras bırakanın yerleşim yeri mahkemesinde açılır. Miras bırakanın tasarruflarının tenkisi de bu yerleşim yeri Asliye Hukuk Mahkemesinde görülür.

Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali Davası İle Tenkis Davası Arasındaki Farklar

İptal davasında geçersiz ölüme bağlı tasarrufların iptali istenirken, tenkis davasında geçerli olan tasarrufun miras bırakanın tasarruf oranını aşan miktarın etkisizleştirilmesi istenir.

Davacı taraf, ölüme bağlı tasarruf geçersiz olduğu halde iptali değil de tenkisi talep ederse, bu dava dinlenir. Bu talep davacının iptal hakkını kullanmadığı anlamına gelmemektedir.

Tenkis davası yalnızca saklı paylı mirasçılar tarafından açılabilecekken, ölüme bağlı tasarrufun iptali davasını her mirasçı ve vasiyet alacaklıları açabilir.

İptal ölüme bağlı tasarrufu ortadan kaldırır. Bu durumun tek istisnası, mirasçılıktan çıkarmada karşımıza çıkmaktadır. Çıkarılan mirasçı, sebebin yokluğunu veya gerçek dışı olduğunu kanıtlasa bile normal payını değil sadece saklı payını alır.

Davacı mirasçılıktan çıkarma tasarrufunun aşikar bir hataya dayandığını kanıtlarsa normal payını alır. İptal davasında, ölüme bağlı tasarrufun ortadan kaldırılması ve davacının normal miras payına kavuşması söz konusu iken tenkis davasında davacı sadece saklı payın elde eder.

Tenkis Davası İle İlgili Yargıtay Kararları

  • Yargıtay 1. Hukuk Dairesi 2013/9059 Esas, 2013/9748 Karar sayılı kararında: “Tasarrufa konu taşınmazların sabit tenkis oranında bölünüp bölünmeyeceği hususunda mahkemece araştırma yapılmak zorundadır ve sabit tenkis oranı belirlendikten sonra tercih hakkı davalı tarafa yöneltilmelidir. Ayrıca taşınmazların bilirkişi marifetiyle karar tarihindeki değerleri de belirlenmelidir. Bu araştırmalar ve tespitler yapılmadan hüküm verilmesi yerinde olmayacaktır.” denilmiştir.
  • Yargıtay 1. Hukuk Dairesi  2014/9116 Esas, 2014/12262 Karar sayılı kararında: “Mahkemece yapılan hesaplama hükme yeterli ve elverişli değildir. Zira tenkis davalarında öncelikle kazandırma konusu tereke ile kazandırma dışı terekenin tümüyle tespit edilmesi gerekirken mahkemece bu konuda yeterli araştırma yapılmadan ve gerekçe gösterilmeden pasif terekenin takdiren belirlenmiş olması da doğru değildir. Ayrıca terekenin, mirasın açıldığı tarih olan miras bırakanın ölüm tarihi itibari ile değerinin belirlenmesi, kazandırmaların, net terekenin ve sabit tenkis oranın bu tarih itibari ile parasal değerlerinin tesbiti gerekir. İşte bu ilkeler doğrultusunda gerekli inceleme ve araştırma yapılarak tenkis kuralları doğrultusunda uzman bilirkişiden rapor alınarak hasıl olacak sonuca göre karar verilmesi gerekir.”denilmiştir.
  • Yargıtay 14. Hukuk Dairesi 2015/1687 Esas, 2015/6049 Karar sayılı kararında : ” Çıkarılan mirasçı, miras bırakanın kanuni mirasçılarına ve varsa altsoyuna karşı dava açarak çıkarmaya itiraz edebilir. Çıkarma sebebi gösterilmemişse veya davalılar tarafından çıkarmanın haklı olduğu kanıtlanmamış ise çıkarılan saklı pay sahibi mirasçı tenkis talebinde bulunabilir ancak bu durumda dahi saklı payı aşan kısmı isteyemez.” denilmiştir.
  • Yargıtay 1. Hukuk Dairesi 2014/7602 Esas, 2014/9631 Karar sayılı kararında : “Tenkis davasında yapılan tasarrufun tenkisine sıra geldiğinde sabit tenkis oranına göre dava konusu malın paylaşılmasının mümkün olup olmadığı araştırılır. Bu araştırma neticesinde tasarrufa konu malın bölünmesi mümkün ise bu kısımların bağımsız bölüm halinde taraflar adına tesciline karar verilir. Eğer bölünemiyorsa o zaman davalının tercih hakkı gündeme gelecektir. Bu durumda Bölünemeyen malın karar tarihindeki fiyatlara göre değeri belirlenip bu değer sabit tenkis oranıyla çarpılarak bulunacak nakdin ödenmesine karar verilir.” denilmiştir.
  • Yargıtay 3. Hukuk Dairesi 2010/19757 Esas, 2011/6298 Karar sayılı kararında : ” Ancak tenkis iddiası defi yoluyla ( süreye tabi olmaksızın ) her zaman ileri sürülebilir. İşbu davada da davalı taraf, yasal mirasçı olan davalıların saklı payının zedelendiğini belirterek, saklı paylarının gözetilerek tasarrufun tenkisine karar verilmesini talep etmiştir. Bu durum karşısında mahkemece, davalı tarafça ileri sürülen tenkis definin incelenmesi sonucu uyarınca hüküm tesis olunması gerekirken yazılı şekilde karar verilmesi doğru görülmemiştir.” denilmiştir.

Tenkis Davası Masrafları

Tenkis Davası, tenkisi istenen mal varlığının değerine göre belirlenmektedir. Dava masrafları da bu değere göre artacak ya da azalacaktır. Dava Masrafları ile ilgili bilgi almak için Masraf Tarifesi başlıklı yazımızı incelemenizi tasiye ederiz.

Tenkis Davası Avukat Ücretleri

Tenkis davası, yukarıda da izah edildiği üzere, nispi niteliklidir. Yani dava konusu edilen malvarlığı değerine göre masraf ve vekalet ücreti hesap edilmektedir. Avukat Ücret Tarifesi için ilgili yazımızı incelemenizi tavsiye ederiz.